توکن غیر قابل تعویض یا غیر مثلی یا NFT Token نوعی ارز دیجیتال است که مزایا ، کاربرد ، موانع و موارد استفاده از این نوع رمز ارزها را شرح میدهیم.
براش آشنایی با مزایا و موارد استفاده از توکن های NFT یا به عبارتی غیر قابل تعویض، ابتدا باید معنی Fungibility یا تعویض پذیری را توضیح دهیم. در اکثر مواقع وقتی از تعویض پذیری صحبت میکنیم، فکرمان به سمت پولی که به صورت روزمره استفاده میکنیم میرود.
ویژگی Fungibility یا تعویض پذیری چیست؟
وقتی که راجع به تعویض پذیری پول صحبت میکنیم، منظور این است که مثلا هر اسکناس ۱۰۰۰ تومانی، باید همان ارزشی که هر اسکناس ۱۰۰۰ تومانی دیگر دارد را داشته باشد. به عبارت دیگر، مثلا موقع خرید، اسکناس ۱۰۰۰ تومانی که به فروشنده میدهید همان ارزش ۱۰۰۰ تومان را برای فروشنده دارد نه مثلا ۱۰,۰۰۰ تومان یا کمتر و بیشتر. این یعنی اینکه اسکناسهای ۱۰۰۰ تومانی همگی باهم قابلیت تعویض پذیری دارند، بدون اینکه ارزش آنها با هم تفاوت داشته باشد.
تعویض پذیری یکی از مشخصههای یک جنس یا کالا است که نشان از ارزش بین واحدهای یک جنس یا کالای خاص و قابل تبدیل بودن به همدیگر را دارد. حالا برای درک توکن های NFT اجازه دهید مثالی بزنیم. فرض کنید اگر برای خدمتی که یک فرد انجام میدهد ۱۰۰ هزار تومان باید دریافت کند، دیگر نباید فرقی داشته باشد که این ۱۰۰ هزار تومان با اسکناسهای ۱۰۰۰ تومانی پرداخت شود، یا دو تا تراول ۵۰ هزار تومانی یا یک تراول ۱۰۰ هزار تومانی.
تعویض پذیری در ارزهای دیجیتال
حالا همین قانون هم برای اکثر ارزهای دیجیتال بازار صدق میکند. مثلا اگر یک بیت کوین به کسی قرض میدهید، فرقی ندارد که این مقدار را به صورت یکجا با یک بیت کوین دریافت میکنید، یا در تراکنشهای مختلف به صورت خرد خرد. تا زمانی که جمع مقادیر این تراکنشها برابر با مقدار بیت کوین قرض داده شده باشد، مشکلی پیش نمیآید.
پس از مدتی بیت کوین کم کم توانست به عنوان یک دارایی دیجیتال امن، دارای قابلیت تائید و شفافیت، خود را نشان دهد. چراکه یک دفتر کل توزیع شده عمومی یعنی بلاک چین میتواند به عنوان یک جایگزین برای واسطههای سنتی مانند بانکها باشد. بیت کوین باعث شد که سابقه تراکنشها غیر متمرکز شود، اما هیچ وقت قرار نبود که ارزش دیگری جز تنها یک ارز داشته باشد.
اما برخی از افراد پتانسیل بیشتری را در بیت کوین دیدند که باعث میشد نه تنها برای غیرمتمرکز کردن دادههای تراکنشها، بلکه در اطلاعات پیچیدهتر هم مورد استفاده قرار گیرد. یکی از این افراد ویتالیک بوترین بود، کسی که به مغزمتفکر و خالق اتریوم تبدیل شد. شبکه اتریوم، قابلیت ساخت ارزهای دیجیتال دیگر به نام توکن و همچنین اپلیکیشنهای غیرمتمرکز را وارد صنعت کریپتو کرد.
با افزایش پیچیدگی دادههای غیرمتمرکز، استانداردهای جدیدی برای اطمینان از اینکه برنامه و توکنهای جدید محتویات یکسانی دارند و از قوانین مشابهی که در اتریوم وجود دارد پیروی میکنند، لازم بود. توکن ERC20 یکی از معروفترین این استاندارد هاست. برخلاف توکن های NFT، استاندارد ERC20 در واقع توکنهای FT یا توکنهای تعویض پذیر را استاندارد میکند و پیشتر در پروژههای رمز ارزی مختلفی نظیر EOS، ترون و دیگر موارد (که قبلا روی شبکه اتریوم قرار داشتند)، مورد استفاده قرار گرفته است.
ویژگیهای توکن NFT یا غیر قابل تعویض
برای درک بهتر به این مثال در دنیای واقعی توجه کنید. یک بلیت هواپیما را در نظر بگیرید. تفاوتهای کوچکی بین بلیتهای هواپیما وجود دارد، اما در کل این بلیتها نوع اطلاعات منحصربهفردی نظیر ساعت پرواز، شماره صندلی، مقصد پرواز، هزینه بلیت و… را دارند که آن ها را غیر قابل تعویض میکند. پس حالا با همین مثال میتوانیم دو تفاوت عمده بین توکن های NFT و FT یا قابل تعویض و غیر قابل تعویض (غیر مثلی) را نام ببریم: مقدار اطلاعاتی که دارند و (غیر) تعویض پذیری.
غیر قابل تعویض بودن در دنیای دیجیتال، از طریق ظهور توکن های NFT که حجم دادههای بیشتری را در خودشان ذخیره میکنند، ایجاد شد. استاندارد ERC721، توسعه و استاندارد سازی توکن های non-Fungible را به همان روشی که استاندارد ERC20 برای استاندارد سازی توکنهای Fungible یا تعویض پذیر به کار میگیرد، انجام میدهد. توکن های غیر مثلی، توکنهایی هستند که یک سری اطلاعات منحصربهفردی که باعث تفاوت آنها از همدیگر میشود را در خودشان ذخیره میکنند.
یکی از کاربردهای بلاکچین و توکن های NFT در صنعت گیمینگ و بازی است. از رمز ارزهای غیر مثلی میتوان برای ارائه آیتمهای مختلف در بازی، مثلا اسلحههای خاص استفاده کرد و قابلیت انتقال این آیتمها را در بازیهای مختلف ممکن ساخت. حالا علاوه بر آیتمهای مختلف، از NFTها برای انتقال اَچیومنت و دادههای دیگری که در یک بازی دارید به یک بازی دیگر هم میتواند استفاده کرد که تجربه گیمینگ کاربر را بهبود میبخشد.
یکی دیگر از ویژگیهای توکن های غیر مثلی این است که میتوانند یک هویت یکسان را در بازیهای مختلف برای خودشان داشته باشند. بنابراین دیگر لازم نیست در بازی های مختلف اکانتهای مختلف و جدیدی بسازید.
موانع توکن های NFT
متاسفانه توسعه توکن های NFT به نسبت FTها آهستهتر است. دلیل هم این است که توسعه اپلیکیشنهای غیرمتمرکز مربوط به توکن های غیر قابل تعویض گرانتر و پیچیدهتر است و امنیت بیشتری را هم میطلبد.
استارتاپ اسلوونیایی ۰xcert در حل حاضر به دنبال ایجاد چارچوبی است تا فرایند توسعه توکن های NFT را کوتاهتر کند.
اینترنت داراییها
توکن غیر مثلی و اتریوم، برخی از مشکلات موجود در اینترنت امروزی را حل کردهاند. با دیجیتالیتر شدن دنیای اطراف، نیاز به تقلید از ویژگی فیزیکی داراییها همچون کمیابی، منحربهفردی و اثبات مالکیت نیز احساس میشود. البته باید توجه داشت که آیتمهای دیجیتال عموما فقط در بافتار محصول مختص به خودشان کار میکنند. مثلا شما قادر به فروش مجدد آهنگی که در iTunes خریداری کردهاید نیستید، یا نمیتوانید امتیازات وفاداری یک شرکت را به پلتفرم دیگری منتقل کنید.
در این قسمت ویژگیهای اینترنت فعلی را با بر اینترنت مبتنی بر توکن های NFT مقایسه میکنیم:
اینترنت مبتنی بر NFT | اینترنت امروزی |
---|---|
NFTها به صورت دیجیتالی منحصربهفرد بوده و دو NFT همسان وجود ندارد. | کپی یک فایل مثلا یه آهنگ یا عکس دقیقا مشابه نسخه اصلی آن است. |
هر توکن NFT باید دارای یک مالک باشد که به صورت عمومی قابل مشاهده است و هر کسی میتواند به راحتی آن را بررسی کند. | مالکیت رکوردهای آیتمهای دیجیتال توسط موسسات روی سرورها ذخیره میشوند و شما باید به حرف آنها اعتماد کنید. |
NFTها با هر برنامه ساخته شده روی اتریوم سازگار هستند. بلیت NFT یک رویداد را میتوان روی هر پلتفرم اتریومی با یک NFT کاملا متفاوت معامله نمود. میتوانید یک اثر هنری را با یک بلیت معامله کنید. | شرکتهای دارای آیتمهای دیجیتال باید زیرساخت مختص به خود را بسازند. مثلا یک برنامه صادر کننده بلیت برای رویدادها، باید پلتفرم فروش بیلت مخصوص خود را داشته باشد. |
تولید کنندگان محتوا میتوانند ماحصل خود را در هر جایی فروخته و به یک بازار جهانی دسترسی داشته باشند. | سازندگان صرفا به زیرساخت و توزیع پلتفرمهای مورد استفاده خود تکیه میکنند. این امر عموما منوط به رعایت قوانین و محدودیتهای جغرافیایی است. |
سازندگان میتوانند مالکیت حقوق کار خودشان را نگه داشته و مستقیما حق امتیاز فروش مجدد را داشته باشند. | پلتفرمهایی همچون سرویسهای پخش موسیقی، بیشتر سود حاصل از فروش را دریافت میکنند. |
آیتمها را میتوان به طرق جالبی استفاده کرد. مثلا میتوانید آثار هنری دیجیتال را بهعنوان وثیقه برای وامهای غیر متمرکز استفاده نمائید. |
لیست توکن های NFT
دنیای توکن های غیر مثلی نسبتا جدید است. از نظر تئوری، محدوده ارزهای NFT هر چیزی است که منحصربهفرد و نیازمند اثبات مالکیت باشد. در زیر برخی از نمونههای توکن های غیر قابل تعویض موجود را معرفی میکنیم:
- یک اثر هنری منحصربفرد
- یک کتونی منحصربفرد تولید شده در خط تولید لیمیتد
- یک آیتم درون بازی
- یک انشاء
- کالکشن دیجیتال
- نام دامین
- کوپن یا بلیتی که به شما اجازه ورود به یک رویداد را میدهد.